No
paradigma historiográfico influenciado, dunha ou doutra maneira, pola
ideoloxía españolista da añoranza da "España Imperial", Cristóbal Colón é
un iluminado e incomprendido sabio e hábil mariñeiro que, grazas ao seu
empeño, logra "descubrir", sen el sabelo, un continente novo para maior gloria de Castela.
 |
| Imaxe icónica de Colón, por Dióscoro de la Puebla (ver). |
Cóntanos Matthew Restall, no rigoroso e documentado libro Os sete mitos da conquista española [RESTALL, M. (2010): Los siete mitos de la conquista española.
Ed. Paidós.], que un dos mitos que a historiografía dominante usa para
explicar a conquista de América é "o dos homes excepcionais".
Segundo esta idea, o dominio rápido (outro mito, este, o da rapidez da "conquista") de todo o continente americano foi posible pola especial intelixencia e dotes militares duns cantos homes aventureiros e experimentados guerreiros que, grazas ás habilidades dos seus capitáns - Cortés e Pizarro - derrotaron a grandes imperios e someteron a todos os pobos indíxenas da América. Este mito parte da asunción acrítica dos relatos que sobre sí mesmos escribiron os propios conquistadores - coa intención de gañar favores na corte - e obvia a importancia que na conquista tiveron os milleiros de soldados negros e indios que loitaron como mercenarios xunto a eles, así coma a importancia dos pactos con pobos indíxenas enemistados con outros pobos americanos.
Segundo esta idea, o dominio rápido (outro mito, este, o da rapidez da "conquista") de todo o continente americano foi posible pola especial intelixencia e dotes militares duns cantos homes aventureiros e experimentados guerreiros que, grazas ás habilidades dos seus capitáns - Cortés e Pizarro - derrotaron a grandes imperios e someteron a todos os pobos indíxenas da América. Este mito parte da asunción acrítica dos relatos que sobre sí mesmos escribiron os propios conquistadores - coa intención de gañar favores na corte - e obvia a importancia que na conquista tiveron os milleiros de soldados negros e indios que loitaron como mercenarios xunto a eles, así coma a importancia dos pactos con pobos indíxenas enemistados con outros pobos americanos.
Pero,
o mito dos homes excepcionais non exerce só para os militares, senón
tamén para os mariñeiros, coma Colón, pois tanto de militares e
mariñeiros é o protagonismo do relato oficial da conquista de América
("a la espada y al compás, más y más y más y más").
Segundo a versión tradicional noventaoitesca da Historia española de (en) América, Colón foi un sabio adiantado ao seu tempo porque coñecía que a Terra era redonda mentras os demais crían que o mundo era plano e que o barco se precipitaría nas tebras, mito fomentado tamén pola historiografía norteamericana (1). Así, Colón representa a ciencia moderna incipiente, o espíritu renacentista e humanista, fronte ao "escurantismo medieval" e a ortodoxia.
Segundo a versión tradicional noventaoitesca da Historia española de (en) América, Colón foi un sabio adiantado ao seu tempo porque coñecía que a Terra era redonda mentras os demais crían que o mundo era plano e que o barco se precipitaría nas tebras, mito fomentado tamén pola historiografía norteamericana (1). Así, Colón representa a ciencia moderna incipiente, o espíritu renacentista e humanista, fronte ao "escurantismo medieval" e a ortodoxia.
Pero, o certo é que a idea da esfericidade da Terra era aceptada pola comunidade científica amplamente; o que sucedía, e por iso consideraban os sabios da época que a viaxe que Colón propoñía era unha tolería, é que o mariñeiro fixera mal os cálculos e pensaba que a distancia ás Indias era sensiblemente menor. De
feito, a conferencia de Salamanca só tratou sobre o tamaño do océano,
non sobre a esfericidade da Terra, que non se cuestionaba (2). De América non existir a uns 6000 km das Canarias, Colón e a súa tripulación seguramente perecería perdida no inmensidade do mar.
Colón, á vista das fontes, e aínda deixando de lado unha visión hipercrítica, era un representante perfecto dese nacente sistema mundo: estaba interesado no ouro e nos escravos e ao servizo dunha nacente burocracia estatal.
Colón, á vista das fontes, e aínda deixando de lado unha visión hipercrítica, era un representante perfecto dese nacente sistema mundo: estaba interesado no ouro e nos escravos e ao servizo dunha nacente burocracia estatal.
"No tienen hierro. Sus lanzas son de caña. Serían unos criados magníficos"... "En la primera isla que encontré, atrapé a unos nativos para que aprendieran y me dieran información sobre lo que había en esos lugares" (3). Dos Diarios de Colón.
Así, malia que se nos soe presentar a Colón coma un curioso, un aventureiro, case coma un home predestinado pola divinidade - por iso quixo o azar que América existise! - o certo é que Colón era simplemente un home, digno representante dos procesos históricos que se estaban a iniciar no seu tempo, un mariño xenovés ou, mesmo, galego, vai ti saber (4). O importante é o contexto e as causas e consecuencias da chegada dos estados "ibéricos" a América; que Colón fora ou non un canalla comenenzudo non é de grande interese histórico.
1 - Por certo, foi nas independizadas "colonias" de Norteamérica onde se celebrou por vez primeira o 12 de outubro como "Columbus Day" en 1792.
2 - [RESTALL, M. (2010): Los siete mitos de la conquista española. Ed. Paidós.]
3 - [ZINN, HOWARD, (1999): La otra historia de los Estados Unidos. Ed. Las Otras Voces]
4 - Colón de Poio?
