As leccións da esquerda brasileira, por Eliane de Moura Martins

Foto: AGE-E.

* Nas xornadas de AGE-E.

Eliane de Moura analizou a evolución histórica do Brasil (“que non naceu como nación, senon coma  unha empresa”) para contextualizar os problemas estruturais da sociedade brasileira: a cuestión indíxena irresolta, o traballo asalariado que herdou as condicións da escravitude, o racismo, a violencia e a enorme desigualdade social.

Alertou Eliane de Moura Martins do gran aumento da represión sobre os movementos sociais no Brasil, especialmente sobre o Movemento SemTerra, directamente oposto ao modelo do agronegocio en Brasil, que, ademais de depredar as terras, provoca que, de media, cada persoa brasileira toque a 5 litros de agrotóxicos ao ano.

A militante brasileira advertiu (e as súas reflexións serven para a esquerda europea, na medida que os procesos vividos son globais) de como o neoliberalismo dos 90' acabou por destruír unhas institucións pensadas, na teoría, para o benestar social, chamando, en consecuencia, a procesos constituíntes; tamén alertou dos límites e perigos dos movementos “anticorrupción”, capitalizados pola dereita e/ou o fascismo. Particularmente, no Brasil, o movemento anticorrupción foi deseñado para identificar corrupción-goberno do PT e desaloxar mediante artimañas xurídicas a Dilma do poder. Neste sentido, a esquerda clásica non captou as mobilizacións xuvenís de 2013, mentras que a dereita si o fixo e as canalizou.

En Brasil, o Estado neoliberal previo á victoria de Lula provocou desemprego masivo, pobreza e miseria en masa. Ante esta situación, a esquerda, fronte aos modelos tradicionais partidarios e sindicais – en crise, igual que a base social - implementou campañas concretas, como a distribución de comida en 1993/94, na base do movemento que (dende distintas posicións, moitas críticas) levou a Lula á presidencia do Brasil tras a victoria electoral de 2002.

O PT organizou políticas de distribución da riqueza dende o Estado - nun momento inicial de crecemento económico internacional - e mesmo a esquerda crítica co modelo do PT (contemporizador coas grandes corporacións) defendeu a última campaña de Dilma ante a radicalización das elites brancas e conservadoras (“a bancada do BBBB: bola, polo fútbol, boi, polo negocio agropecuario, bala, pola mafia das armas, e biblia, polo movemento pentecostal"). Mais a victoria electoral non puxo fin á “furia neoliberal”: o golpe de estado organizouse para evitar o gran proxecto da “lei do fondo soberano”, que supoñía usar a riqueza xerada polo petróleo do Presal para os servizos públicos do pobo brasileiro.

A esqueda crítica brasileira ten analizado como un dos elementos negativos dos gobernos do PT o ter abandonado a “politización” e a formación da base social, fiando todo a unha redistribución da riqueza que foi concebida como a identificación de cidadán con consumidor, ademais de criticar a falta de reforma agraria e a contemporización dos gobernos do PT co agronegocio.

Mentras se poñía toda a carne na grella para gañar as eleccións, o movemento social estaba sendo cercado e as elites manobraban para desaloxar do poder ao PT. Ao final, o PT perdeu o 70% da base eleitoral nas municipais e Dilma foi apartada por un “golpe de estado xurídico”, iniciando con velocidade un proceso de desmontar as conquistas populares: reformas laborais reaccionarias, leis que favorecen a privatización ou a liquidación do gran proxecto de utilización dos réditos do petróleo para a Sanidade e Ensino.

Eliane chamou a reflexión da necesaria conciencia do límite do traballo institucional e da importancia da mobilización e organización social de base porque “as elites van cercando o movemento popular” e, cando poden, liquidan mesmo á esquerda reformista.